حکم شرعی فارکس

استفتائات آیت الله مکارم شیرازی در مورد معاملات فارکس

در این قسمت متن استفتائات آیت الله مکارم شیرازی یکی از مراجع عالی قدر را در خصوص معاملات و فعالیت های فارکس، مورد انتشار قرار می دهیم.

خرید اینترنتی طلا و نفت از بورس های جهانی

سوال : خرید و فروش طلا، ارز و نفت در بورس های جهانی توسط اینترنت دارای چه حکمی از نظر شرعی می باشد؟

پاسخ : با توجّه به اینکه فارکس شرایط شرعیّه معاملات را ندارد جایز نیست.

دلیل حرمت فارکس

سوال : چرا بازار فارکس از لحاظ شما شرایط شرعی معامله را ندارد؟ خیلی متشکرم اگر دلیل آن را ذکر کنید.

پاسخ : برای اینکه اگر در شرایط آن دقت کنیم شبیه نوعی قمار و کلاهبرداری است و بسیاری افراد سرمایه های خود را از این طریق باخته اند.

فعالیت در بورس های بین المللی

سوال : من چند وقت پیش از شما در مورد سرمایه گذاری در بازار بورس فارکس پرسیدم و شما فرمودید جایز نیست.حال میخواستم بدانم این حکم شامل سایر بورسهای بین المللی از قبیل بورس اوراق بهادار یا بورس فلزات گرانبها و نفت یا بورس ایران نیز میشود؟

پاسخ : در صورتیکه عملکرد آنها مشابه فارکس باشد آنها را نیز شامل می شود.

مشروعیت معاملات فارکس

سوال : فرموده بودید فارکس احکام معاملات شرعی را ندارد می خواستم بدانم کدامیک از موارد آن را ندارد؟

پاسخ : این معاملات در واقع نوعی اَکل مال به باطل و کلاهبرداری است، زیرا هیچ آدم عاقلی در مقابل یک دلار نود و نه دلار وام بدون سود نمی دهد و آنها می دانند که در پایان سرمایه های گروه زیادی را با این شگرد می ربایند، بنابراین یک معامله عقلایی جدی محسوب نمی شود.

بازار فارکس، هم شرعی و هم غیر شرعی!

هرچند اصل معاملات ارزی صحیح است ولی آنچه امروزه به عنوان بازار فارکس در اینترنت مطرح است اشکالاتی دارد.

به گزارش مازند اصناف و به نقل از تراز، یکی از اصطلاحات نسبتاً جدید در دنیای معاملات فارکس است. فارکس (Forex) اصطلاحی است لاتین بر گرفته از دو کلمه Foreign Exchange به معنی تبادل ارزهای خارجی. ساده ترین تعریف برای تبادل ارزهای خارجی، تبدیل یک ارز به ارز دیگر است که مقداری از این تبادل برای خرید و فروش کالا یا خدمات شرکت ها و دولت ها، هزینه های سفر و خرید جهانگردان یا سرمایه گذاری اشخاص و بنگاه ها در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته بیشتر تبادل های ارزی با هدف کسب سود از تفاضل قیمت خرید و فروش انجام می گیرد.

حال این سؤال مطرح است که حکم شرعی چنین معاملاتی چیست و آیا تفاوتی با معاملات ارزی بورس دارند؟

مراجع تقلید در پاسخ به استفتائی در این رابطه چنین فرموده اند:

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای:

مبادله ارزى با ارز دیگر که همجنس هم نیستند چنانچه منع قانونى در میان حکم شرعی فارکس نباشد اشکال ندارد و سود حاصله نیز حلال است ولى اعتبار دادن کارگزاران به سرمایه معامله‌گر اگر به عنوان قرض دادن به معامله‌گر باشد که قهراً همراه با دریافت سود است، در این صورت چنین معامله‌اى از طرف کارگزار براى معامله‌گر صورت شرعى ندارد.

حضرت آیت الله العظمی سیستانی:

حضرت آیت الله اجازه ورود در چنین معاملاتى را نمی‌دهند.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی:

از آنجایی که معامله در بازار مذکور صوری است و لذا معاملات واقعه در آن صحیح نمی‌باشد.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی:

با توجّه به این‌که فارکس شرایط شرعیّه معاملات را ندارد جایز نیست.

* معامله ارز به قصد سود بردن جایز است

اصل خرید و فروش ارز به این شکل که معامله کننده اگر احساس کند ارزش ارزی در حال افزایش است آن ارز را خریداری کند و هنگامی که ارزش آن افزایش یافت به فروش آن بپردازد و از این راه سود ببرد از نظر شرعی هیچ اشکالی ندارد زیرا تمام شرایط معامله را دارد و در ضمن آن هم هیچ شرطی که مخالف شرع باشد نشده است. بنا براین شرعاً جایز است.

** چند اشکال شرعی وارد بر معاملات فارکس

پس چرا مراجع معاملات بازار فارکس را دارای اشکال دانسته اند؟

هرچند اصل معاملات ارزی صحیح است ولی آنچه امروزه به عنوان بازار فارکس در اینترنت مطرح است اشکالاتی دارد از جمله:

- بسیاری از کارگزاران در محیط اینترنتی این بازار هویت مشخصی ندارند و هدفشان کلاه برداری از طریق تطمیع مردم است و مالباخته هم دستش به جایی بند نخواهد بود.

- گروه دیگر کارگزاران هم که هویت مشخص دارند با ارائه گزارشات صوری و غیر واقعی به مشتری اطمینان دروغین می دهند در حالی که اموال خریداران را در جاهای دیگری مانند قاچاق و غیره سرمایه گذاری کرده اند.

- گروه سومی هم هستند که هویت مشخص داشته و حقیقتاً معامله ارز انجام می دهند ولی شرط هایی در ضمن معامله می کنند که آنها خلاف شرع و حرام است. مثلاً شرط می کنند اگر معامله ای در کار نبود سرمایه را به صورت ربوی قرض داده و سود بگیرند!
بنا براین کار کردن با چنین بازاری نیز حرام است.

*** فارکس شرعی هم هست

پس فارکس به خودی خود اشکال شرعی ندارد بلکه اگر تمام شرایط معاملات شرعی در آن حکم شرعی فارکس باشد و از جهت قوانین کشوری نیز مقررات ورود و خروج سرمایه رعایت شود و قراردادهای جانبی نیز مشروع باشد، شرعاً جایز است. برای نمونه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز دارای معاملات بازار فارکس است و از آنجایی که ضوابط شرعی در آنها رعایت می شود اشکالی ندارد و می توان در آن شرکت کرد.

حکم فعالیت در بازار فارکس و انجام بازی‌های قمار رایانه‌ای چیست؟

پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای استفتائات جدیدی را منتشر کرد.

به گزارش روابط عمومی مرکز آموزش مجازی دانشگاهیان؛ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای استفتائات جدید بهمن ماه در موضوعاتی چون خمس سهام عدالت، استفاده از اموال جاماندۀ دیگران و حکم فعالیت در بازار فارکس را منتشر کرد.

متن این استفتائات و پاسخ‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی به شرح ذیل است:

خمس سهام عدالت
۱. با توجه به اینکه واگذاری سهام عدالت به صورت اقساط (از محل سودِ حاصل از سهام)، بوده است آیا این سهام، متعلق خمس است؟ بر فرض وجوب، زمان تعلق چه زمانی است؟
۲. دولت برای برخی از اقشار ضعیف، قیمت سهام را با تخفیف محاسبه کرده و تفاوت قیمت را از محل منابع خود تأمین کرده است، آیا به مقداری که دولت تخفیف داده نیز خمس تعلق می‌گیرد؟
۳. حکم خمسِ سودهایی که قبل از آزادسازی (پس از سال ۹۵) حاصل شده و به افراد پرداخت شده یا نشده است، چیست؟

جواب:
۱) پس از آزاد شدن سهام عدالت، مقداری که قابل فروش است، در اولین سال خمسی، خمس آن به قیمتی که خریدار دارد، باید پرداخت شود.
۲) در این صورت نصف سهام، متعلق خمس است و نصف دیگر در حکم هبه است و خمس ندارد.
- در هر دو صورت قبل، کسانی که برای گذران زندگی نیاز به این سهام و سود حاصل از آن دارند به نحوی که با تخمیس آن، سود حاصل از مابقی، کفاف زندگی در حدّ شأن آنها را نمی‌دهد، پرداخت خمس اصل سهام، واجب نیست.

۳) سودهای مذکور جز درآمد سالی است که قابل وصول بوده است، که اگر در آن سال دریافت نشده و سال خمسی بر آن گذشته است، باید پس از دریافت، بلافاصله خمس آن پرداخت شود و اگر دریافت شده، حکم درآمد بین سال را دارد.

انجام بازی‌های قماری رایانه‌ای
آیا انجام بازی‌هایی که حکم قمار را دارند (مانند پاسور) به وسیله کامپیوتر یا مانند آن در نت نیز حرام می‌باشد؟
جواب: بازی‌هایی که به دلیل قمار بین دو طرف، حرام بوده اگر از طریق رایانه و به تنهایی باشد و برد و باختی در آن نباشد، فی نفسه جایز است.

حکم فعالیت در بازار فارکس
آیا فعالیت در بازار فارکس (خرید و فروش ارزهای خارجی) جایز است؟

جواب: بنا به گفته برخی کارشناسان، کارگزاران بازار معاملات ارزهای خارجی، دو دسته‌اند:
دسته اول (که اکثر مدعیان کارگزاری از این دسته‌اند)، صرفاً یک صفحه مجازی در فضای اینترنت تشکیل داده‌اند و حضور واقعی در بازار مذکور ندارند، این گروه پول مشتریان را دریافت و برای اهداف و برنامه‌های خود استفاده می‌کنند و فقط یک صفحه اینترنتی برای مشتری اختصاص می‌دهند که مشتری در آن مشغول معاملات ظاهری حکم شرعی فارکس می‌شود، بنابراین معاملات انجام شده غیر واقعی و باطل است و موجب ملکیت درآمد حاصل شده نمی‌گردد.
دسته دوم کارگزارانی هستند که حضور واقعی در بازار دارند و با پول مشتری اقدام به خرید و فروش ارز می‌کنند، که با رعایت ضوابط شرعی و قانونی، فی نفسه اشکال ندارد ولی باید به نکات زیر توجه شود:
۱) معاملات باید به صورت خرید و فروش واقعی باشد، بنابراین اگر کسب درآمد صرفاً براساس پیش بینی نوسانات قیمت باشد، مشروع نیست.
۲) معاملات اهرمی" که با اعتبار گرفتن از حکم شرعی فارکس کارگزار انجام می‌شود، اگر ماهیت قرض همراه با سود داشته باشد، ربا و حرام است.